Feiten accuraat onthouden, attent en geconcentreerd bij de zaak blijven, nieuwe elementen vlot aanleren…. het behoud van een sterk geheugen en optimaal concentratievermogen vormt een uitdaging voor iedereen en dit al helemaal als we een dagje ouder worden. Naast een gezonde levenswijze met een natuurlijke, onbewerkte voeding, kunnen ons verschillende natuurlijke middelen hierbij de nodige steun geven. We halen enkele belangrijke aan.
Planten en kruiden
Donkere bessen
Heel wat epidemiologische studies tonen aan dat mensen die het meeste donker gekleurde bessen eten, het best beschermd zijn tegen geheugenverlies en dementie. Met name wilde bosbessen, braambessen, zwarte bessen, rode druiven en cranberries zijn hierbij sterke aanraders. De verklaring ligt vooral bij het feit dat deze bessen rijke leveranciers zijn van ‘polyfenolen’, een uitgebreide groep van werkzame plantenstoffen die zowel de zenuwcellen beschermen tegen schadelijke vrije radicalen als ontstekingsverschijnselen in het zenuwstelsel afremmen en de microcirculatie in de delicate hersenbloedvaten verbeteren. Meer bepaald bevorderen deze polyfenolen de groei, ontwikkeling en rijping van zenuwcellen, terwijl ze die laatste eveneens beschermen tegen degeneratieverschijnselen door toxische stoffen.
Tot die polyfenolen behoren verschillende klassen van nuttige stoffen zoals oligomere procyaniden (OPC’s), flavanolen en flavonolen, stilbenen en anthocyanen. De boodschap is dus in de eerste plaats voldoende van die bessen op het menu te zetten.
Wilde bosbes en Chardonnay druif
Om sneller een positief effect te bereiken op het verstandelijk vermogen, worden voedingssupplementen met bessenextracten ontwikkeld. Zoals een synergie van wilde bosbes (Vaccinium myrtilloides) en de Chardonnay druif (Vitis vinifera), die polyfenolen aanvoert met flavanolen, fenolzuren, stilbenen en anthocyanen in een unieke, werkzame ratio. Hiervan is aangetoond dat ze maximaal de ‘neurogenese’ en de ‘synaptische plasticiteit’ in de hersenen verbetert. Met neurogenese wordt bedoeld: de aanmaak, groei en uitrijping van nieuwe zenuwcellen. Synaptische plasticiteit duidt op een betere functie van de synapsen of communicatieplaatsen tussen de zenuwcellen onderling.
Van een gestandaardiseerde combinatie van wilde bosbessen- en Chardonnay druifextracten is bij senioren met leeftijdsgebonden geheugenproblemen, een significant positief effect op het geheugen en aanleervermogen aangetoond. Ook student hebben er duidelijk baat bij in de examenperiode.
Kleinbladige bacopa (Bacopa monnieri)
In de Aziatische geneeskunde geniet kleinbladige bacopa de uitstekende reputatie het geheugen te kunnen versterken en het concentratievermogen aan te scherpen. Dit ‘adaptogeen’ kruid voor de hersenen oefent in de eerste plaats een sterke antioxiderende of celbeschermende werking uit op de zenuwcellen, wat de overdracht van zenuwsignalen bevordert.
Nog belangrijker is het feit dat kruid het enzym ‘acetylcholinesterase’ afremt. Dat heeft voor gevolg dat er in de hersenen meer werkzame acetylcholine beschikbaar blijft: dat is de neurotransmittor of zenuwsignaalstof die het belangrijkst is voor geheugen- en aanleerprocessen. Van bacopa is in klinische studies duidelijk aangetoond dat het de geheugenwerving en het onthouden van feiten bevordert. Ook bij kinderen met leerproblemen verbetert het geheugen (voor woorden, werk- en auditief geheugen).
Overige kruiden
- ginkgo of Japanse tempelboom (Ginkgo): is een absolute topplant voor het behoud en verbeteren van het verstandelijk vermogen. Ze beschermt de zenuwcellen tegen schade en bevordert de microciculatie in de hersenen. Helaas mogen we in België niet de door klinische studies wetenschappelijk onderbouwde dosis in een voedingssupplement inzetten. Voor een optimaal effect moet ginkgo dus steeds gecombineerd worden met andere planten die in artikel worden besproken
- OPC-rijke extracten uit zeeden (Pinus pinaster) en druivenpitten (Vitis vinifera) bevorderen het geheugen en concentratievermogen op een bijna identieke manier als ginkgo
- Kurkuma (Curcuma longa), saffraan (Crocus sativus) en groene thee (Camellia sinensis): als deze kruiden in een goed opneembare vorm en een correcte dosis worden aangevoerd, dan helpen ze zenuwcellen beschermen tegen toxische invloeden en remmen ze ontstekingsverschijnselen in de hersenen
- Ashwagandha (Withania somnifera) en rhodiola (Rhodiola rosea/Sedum roseum): als stress, spanningen of drukke werkzaamheden aan de basis liggen van geheugen- en concentratieproblemen, dan zijn vooral deze ‘adaptogene’ planten de aanraders.
Totaalpreparaat
Een combinatiepreparaat dat extracten van boven vernoemde bessen en kruiden combineert met voedingstoffen voor de hersenen, kan bij velen een boost betekenen voor het geheugen en concentratievermogen.
Voedingsstoffen
Fosfatidylserine (PS) en lecithine
Voor een vlotte overdracht van zenuwimpulsen, een sterke integriteit en een ideale functie, moeten zenuwcellen een optimale samenstelling vertonen in hun celmembranen. Daarin zit in een dubbele laag van bijzondere vetstructuren, ‘fosfolipiden’ of lecithines. Die kunnen we al aanvoeren door voldoende koudgeperste, ongeraffineerde oliën, noten, zaden, bio-eitjes en granenkiemen te consumeren. Extra aanvoer van die nuttige fosfolipiden kan daarnaast met lecithine uit genetisch niet-gemanipuleerde soja of uit zonnebloempitten.
Nog meer doelgericht kan gewerkt worden met de uit lecithine geëxtraheerde ‘fosfatidylserine’ (PS): dat is de meest cruciale fosfolipide in de celmembranen van zenuwcellen, die er de fluïditeit, de stabiliteit en prikkeloverdacht van helpt bepalen en die elementair is voor een optimale werking van de hersenen. Van de orale inname van fosfatidylserine is in meerdere studies het positief effect op het cognitief vermogen aangetoond.
Omega-3-vetzuren DHA en EPA
Er kan niet genoeg gedrukt worden op het belang van de omega-3-vetzuren EPA en DHA voor optimale hersenfuncties. Zo is DHA een onmisbare structurele component in de fosfolipiden van de zenuwcelmembranen die bijdraagt tot een normale integriteit en functie van de zenuwcellen met een vlotte afscheiding van neurotransmittors.
Samen met EPA, remt DHA bovendien ook nog ontstekingsverschijnselen in de hersenen, die leiden tot geheugenverlies, concentratiestoornissen en in gevorderde gevallen zelfs tot degeneratieve verschijnselen. Je kan EPA en DHA aanmaken uit het plantaardige stamvetzuur alaflinoleenzuur (ALA) uit lijnzaad-, koolzaad- en perillolie, walnoten en groene groenten. Voor de meesten is dat helaas onvoldoende en moet EPA en DHA uit vette vis gehaald worden en in het begin vaak uit een kwaliteitsvol visoliesupplement om een goede ‘omega-3-index’ te bereiken.
Vitamine E
Door het raffineren van oliën en van volle granen en het te weinig consumeren van noten en zaden, vertoont de westerse mens zeer vaak een gebrek aan vitamine E. Op voorwaarde dat ze niet wordt aangevoerd door synthetische alfatocoferol, maar door (uit ongeraffineerde oliën geëxtraheerde) gemengde tocoferolen en/of gemengde tocotriënolen, kan vitamine E zeer belangrijke diensten verlenen.
Vitamine E is wellicht de belangrijkste antioxidant van de waardevolle vetstructuren in de hersenen, voorop de hoger aangehaalde celmembranen. Tevens bevordert ze de microcirculatie in de hersenen. De sterkste vorm van vitamine E zijn de tocotriënolen uit rode palmolie.
Vitamine B-complex
Om verschillende redenen dragen vitamines B bij tot een normale functie van de hersenen. In de eerste plaats omdat de meeste ervan zijn betrokken in de energiestofwisseling van de zenuwcellen. Maar minstens even belangrijk is het feit dat ze vaak als cofactoren betrokken zijn in de aanmaak van de neurotransmittors.
Wellicht zijn de belangrijkste B-vitamines vitamine B6, foliumzuur en vitamine B12: zijn helpen namelijk ook homocysteïne verlagen. Dat is een schadelijk vrij radicaal dat de hersencellen sneller doet degenereren. En verder is vitamine B12 heel belangrijk voor de aanmaak van myeline, de witte en beschermende stof rond zenuwvezels. Zorg wel voor de correcte, bioactieve vormen als je deze vitamines inneemt: pyridoxal-5’-fosfaat (B6), 5-methyltetrahydrofolaat (foliumzuur) en methylcobalamine of adenosylcobalamine (vit B12).
Overige nutriënten
Uiteraard bestaan er nog een aantal voedingsstoffen die bijdragen tot een optimale functie van het zenuwstelsel met behoud van het cognitief vermogen:
- co-enzym Q10 en astaxanthine: niet alleen omdat het celbeschermende antioxidanten zijn, maar ook omdat ze de energiestofwisseling in de mitochondriën van zenuwcellen bevorderen, kunnen co-enzym Q10 en astaxanthine bijdragen tot een sterk geheugen en goed concentratievermogen. Kies respectievelijk voor de bioactieve ubiquinol en niet-synthetische astaxanthine uit de bloedregenalg.
- magnesium: deze duizendpoot met zijn talrijke functies, draagt ook bij tot het behoud van verstandelijke vermogens. Niet alleen omwille van de stresswerende activiteit, maar ook omdat magnesium bijdraagt tot een optimale mitochondriale energiestofwisseling van de zenuwcellen en omdat ze de afscheiding van neurotransmittors ter hoogte van de synapsen (contactplaatsen) tussen zenuwcellen bevordert. Kies voor goed opneembare, ‘gecheleerde’ magnesium zoals magnesiumbisglycinaat en magnesiumtauraat.
- choline: deze stof die tegenwoordig tot het B-complex wordt gerekend, draagt ook bij tot een optimale membraanfunctie en -samenstelling van zenuwcellen.